wymiary: 41x30x24
oznaczenie autorskie: Sygn. na podstawie, po pr.: K. Laszczka
opis: Niewolnica, akt kobiety siedzącej na ziemi ze skrępowanymi z tyłu rękami, to dzieło o charakterze symbolicznym, którego metaforyczny sens odnosi się do jednego z ważniejszych problemów sztuki młodopolskiej, określanego jako walka płci. Przełom wieków XIX i XX, belle epoque, kojarzona z wizerunkami wytwornych i pociągających dam to, wbrew pozorom, okres skrajnego mizoginizmu, który w sztuce nadał kobiecie postać ladacznicy, modliszki, harpii, sfinksa, upiorzycy, wysłanniczki i pomocnicy diabła, kusicielki, domowej hetery, słowem wszystkich wcieleń zła. Dzieła Laszczki –Zrozpaczona czy Niewolnica – prezentują odmienny punkt widzenia. To kobieta jest w nich ofiarą męskiego egoizmu i sankcjonowanej kulturowo potrzeby dominacji.
Laszczka dał się sportretować z Niewolnicą Leonowi Wyczółkowskiemu (Portret Konstantego Laszczki, [1901-1902], pastel, wł. ASP, Kraków). Rzeźbiarz ukazany na tle pracowni prezentuje gliniany model posążku, jako swe najnowsze, dopiero co ukończone dzieło. Obraz przypomina zamysłem i kompozycją słynny Portret Jacopo Strady Tycjana (1567/1568). Strada mantuański malarz, złotnik i architekt, a przede wszystkim wybitny znawca sztuki i kolekcjoner, w podobny sposób przedstawia swój nowy nabytek – kopię rzeźby Praksytelesa z około 360 p.n.e. Afrodyta z Knidos, do którego pozowała piękna hetera Fryne. Ta zbieżność formalna pozwala dostrzec antynomiczne odniesienia obu dzieł. Za pozowanie do posągu bogini, za czelność mierzenia się z boskim ideałem piękna Fryne oskarżono o bezwstyd i bezbożność. W istocie stanowiło to jedynie pretekst do potępienia jej za wyzwolony tryb życia, za zdobytą dzięki urodzie i inteligencji niezależność, sławę i majątek.
W młodej, nagiej, bezbronnej Niewolnicy widzieć można odwrotność historii słynnej modelki i dzieła Praksytelesa - ponadczasowy wzorzec „naturalnego” ładu - kobietę jako istotę wyłącznie biologiczną, całkowicie zdominowaną i uzależnioną od mężczyzny.
Wacława Milewska
ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XX wieku,
Gmach Główny, al. 3 Maja 1
klucz: Koniec wieku >>>