W kompozycji Powstaniec szynel narzucony na ramiona nosi młody mężczyzna , zaś towarzysząca mu kobieta ubrana jest w jakucką czapkę. Bohaterowie obrazu ukazani zostali w typowej dla portretów Malczewskiego konwencji – są widoczni do pasa, na tle znanego z wielu innych kompozycji ogrodu willi artysty na Salwatorze pod Krakowem, z charakterystycznymi stopniami schodów. Jednak czy jest to tylko zwyczajny portret? Wydaje się, że obraz stanowi kolejne nawiązanie Malczewskiego do poematu Anhelli Juliusza Słowackiego, a przedstawione w nim postacie to tytułowy bohater utworu i jego towarzyszka niedoli Ellenai. Z przekazu Marcina Samlickiego wiadomo, że do postaci mężczyzny pozował Bogdan Węgiel, student Uniwersytetu Jagiellońskiego, „piękny młodzian o rysach rzymskich, o czarnych, kruczych, pięknych włosach”, pojawiający się w kompozycjach Malczewskiego w latach 1910–1912. Kobieta to najważniejsza z muz artysty, jego „obłąkanie”, czyli Maria Balowa, której w swym najlepszym okresie malarskim powierzał najważniejsze role.

Urszula Kozakowska-Zaucha