technika / materiał: olej, płótno
wymiary: 150x125
oznaczenie autorskie: Sygn. p.d.: z. pronaszko; Sygn. p.g.: z. pronaszko
opis: Akt we wnętrzu jest najbardziej zagadkowym pośród prezentowanych w Galerii dzieł Pronaszki. Został pokazany na wystawie formistów w 1921 roku, pod autorskim tytułem Wnętrze. Później zniknął, by zostać ponownie odkrytym w latach siedemdziesiątych, jako odwrocie namalowanej przez artystę w 1922 roku kompozycji Dwa akty z gitarą. Monumentalizm dzieła oraz fakt jego pokazania na wystawie wskazują, że artysta przywiązywał doń dużą wagę. Brak tu już eksperymentowania z kubistyczną analizą, widocznego we wcześniejszych pracach. Leżący akt jest namalowany „realistycznie”, choć z silnym rzeźbiarskim światłocieniem. Stanowi tu tylko jeden z elementów, wcale nie pierwszoplanowy, gdyż właściwym tematem obrazu jest wnętrze mieszkania. Uwagę zwraca zbieżność charakteru kompozycji z awangardową teorią teatru Andrzeja i Zbigniewa Pronaszków i ich niektórymi realizacjami scenograficznymi. Zagadnienia syntetyzacji formy dekoracji teatralnych interesowały obu braci od czasu pierwszych prób teatralnych w latach wojny. Wśród wprowadzonych przez nich nowości w organizacji sceny znalazło się rozczłonkowanie wgłębne dekoracji (ustępowanie planów w głąb sceny) i jej rozbudowa na kilka poziomów oraz zastosowanie pochyłej sceny, prowadzonej od widza w głąb ku górze. We Wnętrzu artysta zarzucił tradycyjną perspektywę. Rozbudował plany uwzględniając widok za oknem oraz wyróżnił w ujęciu dwa poziomy – pokoju i okna – nie pozostające w zależności proporcjonalnej do reszty kompozycji. Rozbita na krystaliczne elementy „podłoga” czy też powstałe na niej refleksy świetlne i cienie przywodzą na myśl zarówno pochyłą scenę, jak i konstrukcję gotyckiego sklepienia w projekcie wnętrza kaplicy w inscenizacji Dziadów Adama Mickiewicza (1915). Motyw zwieszonej kotary, stanowiącej granicę między zjawiskowym światem okna a wnętrzem, odnieść można do analogicznego elementu dekoracji pokoju Senatora w tym samym przedstawieniu. Wbrew pozorom, eksperymentem w obrazie jest przede wszystkim barwa, a nie forma. Ograniczona paleta zawiera bowiem ogromne urozmaicenie koloru lokalnego, zwłaszcza w partii wnętrza.
ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XX wieku,
Gmach Główny, al. 3 Maja 1
klucz: Awangarda >>>
wymiary: 150x125
oznaczenie autorskie: Sygn. p.d.: z. pronaszko; Sygn. p.g.: z. pronaszko
opis: Akt we wnętrzu jest najbardziej zagadkowym pośród prezentowanych w Galerii dzieł Pronaszki. Został pokazany na wystawie formistów w 1921 roku, pod autorskim tytułem Wnętrze. Później zniknął, by zostać ponownie odkrytym w latach siedemdziesiątych, jako odwrocie namalowanej przez artystę w 1922 roku kompozycji Dwa akty z gitarą. Monumentalizm dzieła oraz fakt jego pokazania na wystawie wskazują, że artysta przywiązywał doń dużą wagę. Brak tu już eksperymentowania z kubistyczną analizą, widocznego we wcześniejszych pracach. Leżący akt jest namalowany „realistycznie”, choć z silnym rzeźbiarskim światłocieniem. Stanowi tu tylko jeden z elementów, wcale nie pierwszoplanowy, gdyż właściwym tematem obrazu jest wnętrze mieszkania. Uwagę zwraca zbieżność charakteru kompozycji z awangardową teorią teatru Andrzeja i Zbigniewa Pronaszków i ich niektórymi realizacjami scenograficznymi. Zagadnienia syntetyzacji formy dekoracji teatralnych interesowały obu braci od czasu pierwszych prób teatralnych w latach wojny. Wśród wprowadzonych przez nich nowości w organizacji sceny znalazło się rozczłonkowanie wgłębne dekoracji (ustępowanie planów w głąb sceny) i jej rozbudowa na kilka poziomów oraz zastosowanie pochyłej sceny, prowadzonej od widza w głąb ku górze. We Wnętrzu artysta zarzucił tradycyjną perspektywę. Rozbudował plany uwzględniając widok za oknem oraz wyróżnił w ujęciu dwa poziomy – pokoju i okna – nie pozostające w zależności proporcjonalnej do reszty kompozycji. Rozbita na krystaliczne elementy „podłoga” czy też powstałe na niej refleksy świetlne i cienie przywodzą na myśl zarówno pochyłą scenę, jak i konstrukcję gotyckiego sklepienia w projekcie wnętrza kaplicy w inscenizacji Dziadów Adama Mickiewicza (1915). Motyw zwieszonej kotary, stanowiącej granicę między zjawiskowym światem okna a wnętrzem, odnieść można do analogicznego elementu dekoracji pokoju Senatora w tym samym przedstawieniu. Wbrew pozorom, eksperymentem w obrazie jest przede wszystkim barwa, a nie forma. Ograniczona paleta zawiera bowiem ogromne urozmaicenie koloru lokalnego, zwłaszcza w partii wnętrza.
Światosław Lenartowicz
ekspozycja: Galeria Sztuki Polskiej XX wieku,
Gmach Główny, al. 3 Maja 1
klucz: Awangarda >>>