Powojenną twórczość Marii Jaremy otwierają obrazy zaludnione fantastycznymi postaciami, zespolonymi z elementami  abstrakcyjnymi. Radosny, bajkowy klimat to echo malarstwa kapistów. Rygorystyczne układy kompozycyjne, budowane przez zwielokrotnienie drgających linearnych motywów, są początkiem ewolucji malarstwa Jaremianki w kierunku coraz śmielszych poszukiwań kinetycznych.

Wprowadzenie realizmu socjalistycznego – szczególnie bolesne dla artystki
o lewicowych poglądach – nie spowodowało najmniejszych wahań w jej postawie twórczej. Zaczęła tworzyć w odosobnieniu, pogłębiając formułę swej sztuki. Eksperymentom formalnym towarzyszyło odkrycie nowej techniki: monotypii łączonej z temperą. W pracach z połowy lat 50. formy abstrakcyjne harmonijnie współistnieją
z elementami przedmiotowymi. Precyzyjnie budowane kompozycje składają się
z wzajemnie przenikających się płaszczyzn, na których kształty połączone pulsującym rytmem zdają się zbliżać i oddalać. Obrazy te sugerują trójwymiarowość, przypominając o rzeźbiarskim doświadczeniu artystki, której udało się zawrzeć na płaszczyźnie wrażenie czasu i przestrzeni. W swych notatkach zapisała, że trzeba „poszukiwać doskonałego rytmu form, żeby dać człowiekowi poczucie współistnienia z otaczającymi go światami, z ich ustawicznym ruchem zmian”. Mimo zwrócenia się w stronę malarstwa i rysunku Jarema z rzadka podejmowała problem ruchu także
w formach trójwymiarowych, na przykład w rzeźbie Taniec z 1955 roku. Wiele jej kompozycji zawiera czytelne odniesienia do tanecznej ekspresji. W Filtrach, Rytmach i Penetracjach  - monotypiach z połowy lat 50. kontynuowała rozpoczęte w cyklu Wyrazy przenikanie się planów, redukując pierwiastek figuratywny. Dynamiczne kształty, niekiedy płynne i liryczne, niekiedy zaś rozedrgane, przypominają nakładające się wielobarwne szkiełka. Dwa ostatnie lata twórczości Marii Jaremy były najintensywniejsze. Wtedy zwróciła się ku abstrakcji, porzucając wszelkie aluzje figuralne.  Z tego okresu pochodzi Rytm II, w którym następuje zderzenie dekoracyjnego, falującego tła przypominającego migotliwą szachownicę i nałożonego na nie transparentnego, gwiaździstego wielokąta. Kontrasty barwne uwypuklają łamany rytm kompozycji. „Sztuka jest agresją. Burzy zastane pojęcia i wyobrażenia przeciwstawiając im nowe” – zdążyła napisać Jaremianka, zanim uległa nieuleczalnej chorobie.

Agata Małodobry

Lista obiektów tego autora:
Akt • Akt • Kompozycja figuralna • Kompozycja figuralna • Tancerki • Kompozycja • Dwie formy • Kompozycja • Kompozycja • Penetracje • Penetracje • Wyrazy V • Wyrazy • Wyrazy IV • Wyrazy IX • Filtry II • Rytm II • Rytm IV • Bez tytułu • Taniec • Figura • Kurtyna do przedstawienia teatru Cricot 2 • Model pomnika Fryderyka Chopina