muzeum
imnk
Artur Nacht Samborski
Na statkuSzara głowaMartwa natura z białym dzbanemKompozycja zielonaCzerwona głowaKompozycja z czerwoną podłogąPejzaż z zatoką
Artur Nacht rozpoczął edukację artystyczną w 1918 roku w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni Wojciecha Weissa. Na początku lat 20. przebywał w Berlinie, który był w owym czasie ważnym ośrodkiem awangardy. Tam poznał ekspresjonizm i dadaizm, zetknął się z komunistami, z ideą realizowania celów twórczych we wspólnotach artystycznych. Po powrocie na Akademię, zapisał się do pracowni Józefa Pankiewicza. W 1924 roku współtworzył tzw. Komitet Paryski i wraz z kolegami wyjechał na dalsze studia malarskie do Paryża. Do wybuchu wojny mieszkał we Francji. Lata okupacji spędził w kraju, żyjąc, z uwagi na żydowskie pochodzenie, pod przybranym nazwiskiem Stefana Ignacego Samborskiego.
  Nacht realizował podstawowe pryncypia kolorystów – uwolnienie sztuki od powinności pozaartystycznych, od literatury czy patriotycznej dydaktyki, skupienie się na zagadnieniach formy i koloru - ale jego obrazy zawsze cechowało pewne dramatyczne napięcie, nie mieszczące się w doktrynie „wyłącznej malarskości” (peinture-peinture). Jak inni kapiści malował pejzaże, portrety, akty, martwe natury, traktując temat jako pretekst do malarskich rozstrzygnięć, do odpowiedniej dyspozycji na płótnie plam barwnych, jednak od początku był wśród nich „najbardziej niezależny, osobny, własny” (Nawojka Cieślińska). Odmienność sztuki Nachta polegała na aktywnym, uczuciowym postrzeganiu rzeczywistości i na ekspresywnej formule transponowania jej na język malarski (Jan Cybis, twórca doktryny kapistów, określał tę metodę przyjaciela jako „stylizację”).  Doświadczenie berlińskie okazało się trwałą zdobyczą jego artystycznej osobowości. Nie potrafił dystansować się od psychicznego wymiaru istnienia. Znaczenie jego pejzażom nadawała niema, ale wymowna, a czasem tylko domyślna obecność człowieka, portretom-maskom – przeświadczenie o uniwersalnym dramatyzmie ludzkiego życia, któremu zbędne są określone rysy twarzy, aktom - zachwyt dla niezmiennego piękna młodego, kobiecego ciała, martwym naturom – wiara, że, jak chciał Cybis, można w nich odnaleźć prawdę malarskiego doświadczenia. 

  W zakresie stylistyki pozostawał wierny zasadzie, którą określił w liście pisanym z Berlina do Wojciecha Weissa: „staram się przede wszystkim o to, ażeby znaleźć jak najkrótszą i najprostszą drogę od siebie do obrazu”. Twórczo czerpiąc zarówno z malarstwa niemieckich ekspresjonistów, jak i francuskich postimpresjonistów, fowistów, malarzy z École de Paris, stworzył indywidualny styl.  

Stosował radykalnie uproszczoną, niekiedy prymityzowaną formę, kształtowaną miękką, płaską, czasem drobną, czasem rozległą i syntetyczną plamą barwną, we wczesnych pracach obwiedzioną ciemnym, kaligraficznym konturem, przejętym od ekspresjonistów niemieckich lub francuskich. Koloryt jego obrazów bywał nasycony, zdecydowany, odważnie kontrastowany, albo przytłumiony, rozbielony, harmonizowany w wybranych tonacjach, zawsze zachowujący świetlistość.  Rozwój twórczości Nachta przebiegał bez gwałtownych zmian. Artysta podążał w kierunku „ekspresyjnego rozmalowania” motywu – jak to trafnie określił Włodzimierz Nowaczyk – wielokrotnie przekraczając w powojennej twórczości próg abstrakcji. Reprezentował, przejętą przez kapistów od Cezanne’a postawę rzetelności wobec spraw sztuki rozwiniętą w stopniu tak wysokim, że niemal paraliżującym twórczość. Opracowywał po wielokroć ten sam motyw, poszukując najwłaściwszego wyrazu dla podjętego zadania. Nie datował swych prac. ”Pozostawiał sobie – mówił jego uczeń Stefan Gierowski – jakby otwartą furtkę, dając sobie szansę na kontynuowanie podjętego tematu”. Wielu dzieł nie kończył w poczuciu, że nie potrafi w danym momencie należycie rozwiązać jakiegoś malarskiego problemu. Rzadko wystawiał
i sprzedawał swoje dzieła.

Wacława Milewska



Lista obiektów tego autora:
Na statkuSzara głowaMartwa natura z białym dzbanemKompozycja zielonaCzerwona głowaKompozycja z czerwoną podłogąPejzaż z zatoką
© 2010 Muzeum Narodowe w Krakowie
design & concept: creator.pl